PVV, VVD, NSC en BBB onderhandelen met nieuwe informateurs over een kabinet. Maarten analyseert hoe kansrijk die gesprekken zijn. Verder bespreekt hij de mogelijk Russische inmenging in de Nederlandse politiek, het uitstel van het gasbesluit in Groningen en het 75-jarige jubileum van de NAVO. ‘Het is een hele andere viering dan we een paar jaar geleden voor mogelijk hielden.’

Gepubliceerd op 3 april 2024

Blijf op de hoogte van de actualiteiten en volg Van Rossems kritische gedachtegang ook via zijn eigen tijdschrift: Maarten! Bestel een losse editie of word abonnee

Maarten: ‘Het is de meest lullige voorspelling die je kunt doen, maar ik schat de kans dat er op afzienbare termijn een programkabinet komt met PVV, VVD, NSC en BBB op vijftig procent. Afzwaaiend informateur Kim Putters constateerde al dat een meerderheidskabinet niet mogelijk is, evenals een minderheidskabinet met gedoogsteun. Zijn advies is om daarom toe te werken naar een extraparlementair kabinet. Jut en Jul, oftewel de nieuwe informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf, moeten dat in goede banen gaan leiden. Nu schijnen dat bekwame ambtenaren te zijn, maar het is nog geen uitgemaakte zaak dat zo’n gezamenlijk kabinet er daadwerkelijk komt. De vier partijen moeten eerst hun aanzienlijke onderlinge meningsverschillen zien te overwinnen.

‘Het mag duidelijk zijn dat er iets grondig mis is met onze parlementaire democratie’

Nu zie ik deze hele toestand binnen de Nederlandse politiek wel als een hele diepe crisis. Nederland zit al sinds juli opgescheept met een demissionair kabinet, en daarvoor kampte ons land door de val van Rutte III al met een demissionaire periode van 360 dagen – een record. Het mag dus duidelijk zijn dat er iets grondig mis is met onze parlementaire democratie. Die fout wordt zeker niet verholpen met een buitengewoon ongelukkige verkiezingsuitslag. Ik vind nog steeds dat niemand met Wilders in zee zou moeten gaan. Helaas denken Yeşilgöz, Omtzigt en Van der Plas daar anders over. Ik verwacht dat ze daar nog spijt van zullen krijgen.

De kern van het probleem is heel simpel: we moeten leven met het treurige feit dat een partij gewonnen heeft die in alle denkbare opzichten ongeschikt is om regeringsverantwoordelijkheid te dragen. In wezen wordt nu zoveel mogelijk geprobeerd om de schade van die ongelukkige verkiezingsuitslag te beperken.’

Russisch geboefte

‘Ondertussen debatteert de Tweede Kamer over de mogelijke Russische inmenging in de Nederlandse politiek. Nederlandse politici zouden volgens onderzoek van de Tsjechische geheime dienst door Rusland zijn omgekocht om Russische propaganda te verspreiden. Dat de Russen dit soort praktijken uitvoeren, weten we allemaal. Het is geboefte. Maar laten we niet vergeten dat het in Nederland tegenwoordig de normaalste zaak van de wereld is om elkaar op internet zoveel mogelijk lastig te vallen met scheldpartijen en nepnieuws.

Vooralsnog is niet naar buiten gebracht over welke personen het gaat en hoeveel financieel gewin de Russische inmenging heeft opgeleverd voor sommige parlementsleden. Ik denk eigenlijk dat de Nederlandse regering dat zelf ook niet weet. En als ze het al weten, dan gaan ze het ons niet vertellen. Het prijsgeven van deze informatie zou het onderzoek van de inlichtingendiensten in de weg kunnen staan. Kortom, ik verwacht dat we geen cent wijzer zullen worden van dit debat, tenzij er namen uitlekken.’

Gronings gas

‘Sinds 1 oktober 2023 is de gaskraan in Groningen nagenoeg dicht – tot grote opluchting van de omwonenden. Maar plotseling blijkt de Eerste Kamer toch twijfels te hebben over de leveringszekerheid van aardgas als het Groningenveld dit najaar definitief sluit. Daarom pleiten rechtse senatoren voor een uitstel van het wetsvoorstel die de sluiting moet regelen. Voor de Groningers voelt dat als een schoffering na de beloften om de gaswinning te stoppen.

Nu heb ik het plan om beton te storten in de putten van het gasveld eigenlijk nooit als praktisch beschouwd. De overheid had veel sneller en zorgvuldiger te werk moeten gaan tijdens de gaswinning en veel efficiënter moeten zijn bij het compenseren van de schade. Daar heeft Den Haag de zoveelste zeperd georganiseerd. Het gevolg is dat we nu mogelijk 30 miljard euro aan gas in de grond laten zitten, omdat we dat niet meer durven te winnen. Dat vind ik eigenlijk idioot. Kortom, het is een aaneenschakeling van broddelwerk op hoog niveau.’

75 jaar NAVO

‘De NAVO viert op 4 april haar 75-jarige jubileum. Ik neem aan dat er een hoempaorkest gaat optreden, er grote toespraken worden gehouden en er een heuse vlaggenschouw wordt gepresenteerd met alle bijhorende poppenkast. Het is een hele andere viering dan we een paar jaar geleden voor mogelijk hielden. Enkele jaren geleden verklaarde de Franse president Macron het internationale militaire bondgenootschap nog voor hersendood en hadden steeds meer mensen twijfels bij het nut van een dergelijke organisatie.

Maar dokter Poetin heeft de NAVO weer tot leven gewekt. We zien nu hoe Europa de NAVO nodig heeft. Hoewel er natuurlijk van een directe interventie in Oekraïne geen sprake is, wordt er achter de schermen genoeg gecoördineerd. Het is evident dat wij een goede defensieorganisatie nog lang niet kunnen missen.

‘De gaswinning in Groningen is een aaneenschakeling van broddelwerk’

Laten we dus hopen dat de Amerikanen ook op fatsoenlijke wijze bij de NAVO betrokken blijven. Dat weten we niet zeker. Ongelukkigerwijs zijn de Verenigde Staten, die in allerlei opzichten het plechtanker waren van de westelijke wereld, in onrustig vaarwater geraakt. Hun schip zal misschien worden gecommandeerd door een kapitein die uit het gekkenhuis is ontsnapt. Daar doen we niks aan. Dat ligt aan Amerika zelf en aan het slechte bestuurswerk dat daar afgeleverd is in de afgelopen vijfentwintig jaar. Tenzij de twee bejaarden die nu nog in de presidentsrace zitten ergens in de komende maanden dood neervallen, kan het verkiezingscircus nog erg interessant worden.

Inmiddels is bevestigd dat 28 van de 32 NAVO-lidstaten de kandidatuur van demissionair premier Rutte steunen om de nieuwe secretaris-generaal van het militaire bondgenootschap te worden. Je begrijpt dat het iemand moet zijn uit een landje van niet al te grote betekenis. Het kan natuurlijk niet een Fransman, Duitser of Spanjaard worden. Nederland is een klein landje met relatief weinig gewicht, waar anderen zich minder aan kunnen ergeren.

Uiterlijk op de NAVO-top in Washington, die plaatsvindt van 9 tot 11 juli, moet duidelijk zijn wie de nieuwe secretaris-generaal wordt. Dat betekent dat er voor die tijd nog vier lidstaten over de streep getrokken moeten worden, want voor een benoeming is de unanieme steun van alle 32 lidstaten nodig. Je kunt je afvragen waarom de NAVO iemand die zo’n ongelooflijke puinhoop achterlaat in Nederland tot secretaris-generaal wil benoemen. Rutte mag dan een handige politicus zijn met ruime politieke ervaring, in Nederland heeft hij een hele treurige erfenis achtergelaten. Hij is niet alleen veel te lang blijven zitten, maar heeft fout op fout gestapeld en ervoor gezorgd dat zijn eigen partij zelfmoord heeft gepleegd. Zijn nalatenschap is een droevig slagveld, waarbij je enkele gewonden nog angstig met de ledematen ziet trekken. We weten dat Rutte een slecht werkend geheugen heeft, dus ik acht de kans klein dat hij zich realiseert hoe beroerd hij Nederland heeft achtergelaten. Maar laten we toch hopen dat hij over een zekere vorm van kritisch zelfbewustzijn beschikt.’

Wilt u meer Maarten? Op 22 april kunt u Nederlands bekendste historicus live horen spreken over de opkomst van het populisme. Meer info en tickets.