Satire is een graadmeter van vrijheid, zegt Maarten. Daarom is de juridische aanval van Donald Trump op de animatieserie South Park een heel slecht teken. ‘In zijn wereldbeeld is kritiek geen legitiem onderdeel van een democratische samenleving, maar een persoonlijke aanval die koste wat kost moet worden afgestraft.’

Gepubliceerd op 6 augustus 2025.

Bestel losse nummers van Maarten! of word abonnee

Maarten: ‘Donald Trump is niet bepaald gezegend met een goed gevoel voor humor, zeker niet wanneer de grappen over hem gaan. Dat is niets nieuws. Maar sinds zijn terugkeer in het Witte Huis voert de rancuneuze president een steeds venijniger kruistocht tegen alles wat zich niet voegt naar zijn narratief – met rechtszaken, verdachtmakingen en opgelegde schikkingen tot gevolg.

De Amerikaanse animatieserie South Park, jarenlang bekend om zijn scherpe satire, weet telkens de vinger op de zere plek te leggen. Al sinds 1997 drijft het op absurdistische wijze de spot met de morele leegte van het Amerikaanse publieke discours. Controverses worden niet geschuwd. In de recente seizoensopener deelt een blote Trump het bed met Satan, en wordt zijn vriendschap met Jeffrey Epstein meermaals ter sprake gebracht.

Het Witte Huis reageerde woedend en deed South Park af als een “vierderangs serie” die allang niet meer relevant zou zijn. Wat, ironisch genoeg, precies aantoont dat de aflevering zijn doel heeft bereikt. Ondertussen wordt het fictieve dorpje South Park gedwongen tot een schikking van 3,5 miljoen dollar – op voorwaarde dat de inwoners bereid zijn pro-Trump-propaganda te verspreiden.

“We’re terribly sorry”, zeiden de makers – weliswaar spottend, want Trump en Satan schijnen alweer hun opwachting te maken in de volgende aflevering.’

Graadmeters van vrijheid

‘Het complexe verkoopproces van mediaconcern Paramount speelt in dit alles een opvallende rol. Paramount is niet alleen het moederbedrijf van South Park, maar ook van The Late Show with Stephen Colbert – jarenlang een van de best bekeken avondshows op de Amerikaanse televisie. Colbert nam Trump bijna elke avond op meesterlijke wijze op de hak.

Opmerkelijk genoeg besloot Paramount de show stop te zetten, precies op het moment dat het bedrijf verwikkeld raakte in een miljardenovername en een schikking trof met Trump over een oude smaadzaak. De verkoop van Paramount kan namelijk alleen doorgang vinden met goedkeuring van de Amerikaanse overheid. Hier zie je hoe kwetsbaar ook media in particulier bezit zijn. Zodra die om wat voor manieren besluiten de zaak te verkopen of op te splitsen, merk je dat de vrijheid van meningsuiting al heel gauw in de knel komt.

Trump richt zijn pijlen overigens niet uitsluitend op linkse media. Recent viel hij The Wall Street Journal aan, nadat het een kritisch artikel publiceerde over zijn banden met Epstein. Dat hij ook het vuur opende op deze krant, illustreert de grilligheid van Trumps kruistocht. The Wall Street Journal is onderdeel van het oerconservatieve imperium van Rupert Murdoch. De Republikein droeg via Fox News jarenlang bij aan de opkomst van Trump en de normalisering van zijn rechts-populistische retoriek. Maar het beest dat Trump voedde, bijt nu in zijn eigen hand. Het signaal is helder: zelfs loyale conservatieven mogen niet afwijken van zijn script.

‘Zelfs loyale conservatieven mogen niet afwijken van Trumps script’

In die zin staat de Amerikaanse democratie op een zorgelijk punt. Satire en onafhankelijke journalistiek zijn immers de graadmeters van vrijheid.

Trump lijkt vastbesloten elke vorm van mediakritiek te onderdrukken. Met juridische dreiging en economische druk wordt het zwijgen opgelegd, want autoritaire leiders dulden geen tegenspraak. In hun wereldbeeld is kritiek geen legitiem onderdeel van een democratische samenleving, maar een persoonlijke aanval die koste wat kost moet worden afgestraft. Trump vormt daarop geen uitzondering. Vergelijkbare tactieken zien we bij populistische leiders als Erdogan en Orbán.

Het is een oude paradox: populisten maken ruzie met de media, maar zonder die media-aandacht waren ze nooit zo groot geworden. Trump dankt zijn politieke carrière aan de media. Zijn politieke campagnes kregen buitensporig veel aandacht. De media willen scoren, het publiek wil theater en spektakel, en Trump levert dat als geen ander. Elke belediging, elke schreeuw, elke rel was voor hen pure winst. De journalistiek noemde hem jarenlang “gevaarlijk”, maar liet hem tegelijkertijd avond aan avond ongestoord de show stelen.

Vrijheid van meningsuiting is het fundament van een gezonde democratie. Zodra machthebbers mediabedrijven gebruiken als verlengstuk van de staat of van één enkele leider, verdwijnt de open dialoog sneller dan je denkt.’