Graaf Dracula uit de gelijknamige roman van Bram Stoker verscheen in meer dan tweehonderd  films en toneelstukken. Maar die halen het volgens Maarten niet bij het boek. Vooral de wijze waarop Stoker de graaf laat sterven is heerlijk griezelen.

Uit Maarten! 2025-2. Bestel losse nummers hier of word abonnee

Op 7 maart 1890 had Bram Stoker een nachtmerrie: in het uitgaanscircuit ontmoet hij drie jonge vrouwen die hem geheel zonder schroom, zeg maar begerig, naderen. Een van de jonge vrouwen kust hem. Niet op de mond, maar in zijn hals, opzoek naar zijn bloed. Op dat moment nadert een grijsaard, die woedend roept: ‘Deze man behoort mij toe, ik wil hem hebben. ’

In deze droom was de kern van Stokers latere boek over het vampirisme aanwezig. De ideale victoriaanse vrouw was deemoedig, dienend en afwachtend, maar de drie bloeddorstige jonge vrouwen die hij in zijn droom ontmoet, zijn het tegendeel van dat ideaal. Het vampirisme is een metafoor voor seksualiteit. Juist rondde eeuwwisseling verschijnt, vooral in de artistieke verbeelding, de seksueel agressieve, verleidelijke vrouw. Verleidelijk, maar ook angstwekkend. De boze oude man zien de literaire analytici als een verhulde verwijzing naar de latente homoseksuele gevoelens van Stoker.

Het vampirisme is een metafoor voor seksualiteit

Wie op deze manier verder leest, ontdekt dat Dracula vooral sinds de jaren zeventig is veranderd in een literaire toverdoos, waarmee de hele laat-victoriaanse cultuur, met al haarangsten en verborgen verlangens, kan worden gereconstrueerd. Stoker heeft, steeds met zijn droom op de achtergrond, zeven jaar gewerkt aan zijn roman. Dat leverde ruimhonderd pagina’s aantekeningen op over vampiermythen en de zonderlinge vampiergewoonten.

Stoker dacht ten onrechte dat de naam ‘Dracula’ in het Roemeens voor de duivel stond. Bram Stoker (1847-1912) behoorde tot de Engelse elite, die Ierland toen bestuurde. Hij was voorbestemd voor een rustige ambtelijke functie, maar zover is het nooit gekomen.  Stoker ging theaterkritieken schrijven en raakte zo in de ban van Henry Irving, een charismatische acteur, en naar alle waarschijnlijkheid de inspiratie voor graaf Dracula. Toen Irving zijn eigen theater begon, vroeg hij Stoker de zakelijk leider te worden. In zijn vrije tijd was Stoker romanschrijver. Dracula kwam uit in 1897.

Poster van de verfilming van Dracula uit 1931.

Bloederige intenties

Volgens het Guinness Book of Records is Dracula de meest iconische literaire schepping van de afgelopen eeuw: de graaf verscheen in meer dan tweehonderd films en toneelstukken. Stoker is bepaald niet rijk geworden van zijn schepping. Hij had een ongunstig uitgeverscontract en de besprekingen van Dracula waren weliswaar niet negatief, maar ook niet uitzonderlijk positief. Wel is Dracula sinds 1897 altijd in druk gebleven. Naar analogie van The Woman in White van Wilkie Collins bestaat  Dracula uit een reeks fictieve documenten, die telkens een ander perspectief op de gebeurtenissen tonen. Jonathan Harker, een jonge advocaat, vertrekt naar Transsylvanië om daar met Dracula te onderhandelen over een huis in Engeland dat de graaf wil kopen. Als Harker ’s nachts door het lugubere kasteel dwaalt, ontmoet hij drie jonge vrouwen, gezien hun gedrag evident vampiervrouwen. Hij wordt van hun bloederige intenties gered door de graaf. De arme Harker wordt daarna geheel verward wakker in een ziekenhuis in Boedapest.

Dracula blijkt per schip naar Engeland vertrokken, vergezeld van  een groot aantal kisten gevuld met zijn geboortegrond, aangezien vampiers alleen rust kunnen vinden slapend op hun geboortegrond. Nadat de gehele bemanning ten prooi was gevallen aan Dracula’s dodelijke attenties, springt die in de vorm van een enorme hond in Whitby aan land. Hij begint vervolgens aan de verleiding van de verloofde van Harker en haar vriendin.

Stoker is bepaald niet rijk geworden van zijn schepping

Door onkunde en slordigheid overleeft de vriendin dat niet. Haar vampier-incarnatie moet op passende wijze worden vermoord door onthoofding en een houten staak door  het hart. Ook de vriendin van Harker is aangetast, maar zij zal overleven.  Intussen heeft zich een kleine strijdgroep tegen Dracula gevormd, onder leiding van Abraham van Helsing, een professor in de vampierkunde. De onverschrokken vampierjagers hebben succes, maar Dracula ontsnapt naar Transsylvanië. Daar wordt hij uiteindelijk overweldigd en sterft de voorgeschreven vampierdood, waarop zijn lichaam op angstwekkende wijze verschrompelt en verdwijnt. Een heerlijke scène voor de special effects. Harker kan zorgeloos verder met zijn vriendin.

Het andere beroemde boek in het gothic-horror-genre is ongetwijfeld Frankenstein, or the Modern Prometheus (1818) van de hand van Mary Shelley. Het intens sombere Frankenstein is ongetwijfeld een grotere literaire prestatie, maar het leest vaak moeizaam. Dracula is zeker niet vederlicht,  maar is meer een moderne thriller dan Frankenstein, dat als een steen op je literaire maag blijft liggen. De roman Dracula is in ieder geval veel beter dan alle films die ernaar zijn gemodelleerd. Francis Ford  Coppola’s Dracula vond ik niet overtuigend, zelfs irritant. Dan nog liever Roman Polanski’s The Fearless Vampire Killers.

Mocht u toch zijn geïnteresseerd in complexe en pretentieuze duidingen van Dracula, neem die dan pas tot u als u de roman zonder bekommernis en met genoegen hebt gelezen.