Rechts wordt steeds rechtser, blijkt uit het nieuwe Kieskompas. Maarten van Rossem deelt zijn zorgen. ‘Nederland is in een situatie beland waarin het narratief van Geert Wilders is genormaliseerd en overgenomen door de hele rechterflank. Dat is een dieptreurige zaak.’ Hij hoopt op een redelijk gematigd kabinet na de verkiezingen, met een sleutelrol voor Henri Bontenbal.

Gepubliceerd op 15 oktober 2025.

Bestel losse nummers van Maarten! of word abonnee

Maarten: ‘Als u wilt weten hoe treurig het niveau van het huidige politieke debat is, hoeft u alleen maar naar Caroline van der Plas te luisteren. Aan de talkshowtafel beweerde de BBB-fractievoorzitter dat de Raad van State een D66-bolwerk zou zijn. Toen zij er terecht op werd gewezen dat er slechts twee D66’ers in zitten, bleek dat ze absoluut geen idee had waar ze over praatte.

Ook haar poging om de rellen in Den Haag aan te grijpen voor een noodwet die een directe asielstop moet rechtvaardigen, toont wat voor kinderachtige symboolpolitiek de BBB bereid is te voeren om haar rechtse achterban te sussen. Zorgen over migratie van extreemrechtse demonstranten – die met NSB-vlaggen zwaaiden, een politieauto in brand staken en een D66-kantoor aan gort sloegen – wil Van der Plas belonen met een ongrondwettelijke noodwet. Ondertussen weet ze dat zoiets juridisch onmogelijk is.

Het migratiethema is het bekende trucje van rechts

Het migratiethema is het bekende trucje van rechts. Alle partijen doen eraan mee, want de hele mythologie rondom migratie blijkt op een aanzienlijk deel van de bevolking sterke effecten te hebben. Toch verwacht ik dat de diehards kiezen voor het originele, harde geluid van Geert Wilders. De PVV owns the issue, zoals dat in de politicologie heet.’

Yesilgöz en de PVV-light

‘Het is vrij evident wat er nu gaande is: rechtse partijen zijn als de dood voor de PVV. Nederland is in een situatie beland waarin het narratief van Geert Wilders is genormaliseerd en overgenomen door door de hele rechterflank. Dat is een dieptreurige zaak. Want ondanks Wilders’ schaamteloze gepruts, wordt zijn partij daar nauwelijks voor afgestraft. Dat is de reden dat de VVD van Dilan Yesilgöz voortdurend de PVV-light speelt. Naar mijn idee is de VVD zelden zo rechts geweest. Het wil kiezers op de rechterflank koste wat kost binnenboord houden.

De VVD profileerde zich onder Mark Rutte jarenlang als een conservatieve partij, maar óók als een liberale partij. Dat liberale deel hebben ze inmiddels prijsgegeven. In juli 2023 liet het Rutte zijn kabinet klappen op migratie. De ontevredenheid over de coalitiekabinetten met D66 was zo groot, dat de achterban bereid was Wilders van stal te halen. Dat is een kapitale fout gebleken. De VVD is overlopen door de PVV en dat zagen ze pas op het allerlaatste moment aankomen.

Ik neem aan dat er achter de schermen wel gemopperd is, maar vanuit de VVD hoor je weinig kritiek. Dus hierbij nogmaals: hartelijk dank, VVD, voor het bijdragen aan de onbestuurbaarheid van Nederland. Dat is úw schuld. U heeft zich vergist. Uit machtspolitieke overwegingen heeft u iets toegestaan wat naar mijn mening onvergeeflijk is.’

Messias Bontenbal

‘Nu kun je maar één ding hopen, namelijk dat er na de komende verkiezingen een redelijk gematigd kabinet wordt geformeerd. Maar de VVD maakt dat deels onmogelijk door GL-PvdA weg te zetten als een geradicaliseerd links clubje dat uitgesloten moet worden van de macht. Dat is pure kletskoek. Het Kieskompas bevestigt dat. Het is juist de VVD die geradicaliseerd is.

In de peilingen profiteert intussen D66. Dat komt deels door liberale kiezers die het niet meer over hun hart kunnen verkrijgen om nog op de VVD te stemmen. Maar de echte sleutelrol ligt bij het CDA. Ik zag zelfs dat het CDA boven GL-PvdA staat in de laatste peilingen. Dat laat zien dat GL-PvdA totaal niet in beweging is.

Het lijkt me door de verdeeldheid in het land zeer onverstandig om Timmermans premier te maken

Henri Bontenbal lijkt dit keer de redder in nood te worden die Nederland uit het slop moet trekken. Een groot deel van de kiezers is angstig en onzeker. Zulke mensen zijn heel gevoelig voor populistische retoriek, maar tegelijkertijd verlangen ze ook dat de Nederlandse politiek kalmeert. Dat maakt Bontenbal de logische keuze.

Het lijkt me door de scherpe verdeeldheid in het land ook zeer onverstandig om Frans Timmermans premier te maken. Dat gaat geweldig polariseren. Met Bontenbal heb je dat niet zo snel. Hij is in zekere zin de nieuwe Messias. Net als Pieter Omtzigt in 2023, maar die koos voor een samenwerking met Wilders en daarmee voor zijn eigen ondergang. Ik verwacht dat NSC na deze verkiezingen wel opgedoekt kan worden. De CDA-kiezers die destijds naar Omtzigt vluchtten, keren nu terug. Dat komt omdat Bontenbal de juiste strategie heeft gekozen. Laten we hopen dat hij het gaat redden.’