In de kruipruimte

Voorwoord uit: Maarten! special Innovatie technologie. Bestel hier uw exemplaar.

Onze samenleving is op vrijwel alle denkbare niveaus gebaseerd op complexe technische constructies, die op hun beurt weer het resultaat zijn van wetenschappelijke inzichten. Een groot deel van de bevolking gebruikt dagelijks apparatuur, waarbij de gebruiker meestentijds geen flauw idee heeft van de constructie ervan. Al die apparaten worden gemaakt in sterk geautomatiseerde fabrieken, waarvan de consumerende mens eveneens geen idee heeft.

Deze hele tot hier beschreven wereld krijgt verbazend weinig aandacht van de media, voornamelijk omdat de gemiddelde mediagebruiker volledig gespeend is van zelfs eenvoudige natuurkundige en technische inzichten. De technische wonderwereld waar de moderne westerse samenleving op rust, bevindt zich metaforisch gezien in de kruipruimte van de maatschappij. En wie komt er nu regelmatig in de kruipruimte van zijn eigen huis? Inderdaad: loodgieters en elektriciens.

Serieuze kranten hebben vaak nog wel een wetenschappelijk bijvoegsel, maar de televisie biedt de kijkers een onnozel dieet van de schandaaltjes en misdaad van de dag, zangeressen met een depressie en ander sentimenteel gezwets, alles overgoten met een eindeloze stroom sport en sportcommentaar. Dit gebrek aan belangstelling voor wat de kern van de industriële samenleving is, heeft zonderlinge en betreurenswaardige gevolgen.

De helden van de jeugd zijn geen beoefenaren van de wetenschap, maar voetballers en zangers. Jonge veelbelovende voetballers verdienen al gauw miljoenen, terwijl even veelbelovende jonge wetenschappelijke onderzoekers op zijn best ruim boven een bijstandsuitkering scoren. Alleen de jaarlijkse Nobelprijzen krijgen ruime media-aandacht, maar die kunnen worden beschouwd als horse race science en geven bovendien een te sterk geïndividualiseerd beeld van wetenschappelijk onderzoek.

Ik schrijf deze somber klinkende beschouwing wel wat schuldbewust. Ik kan me niet herinneren dat ik in zes jaar middelbare school, plus zeven jaar geschiedenisstudie, plus lange jaren van promotieonderzoek ooit iets heb gehoord over de stoommachine en zijn wonderbare werking. Toch beschouw ik de stoommachine nu als de belangrijkste uitvinding uit de menselijke geschiedenis.

Wie iets leest over de wordingsgeschiedenis van de stoommachine en de wetenschappelijke revolutie die de inzichten heeft opgeleverd die de constructie ervan mogelijk maakten, komt er onvermijdelijk achter dat de onderstroom van wetenschap en techniek veel interessanter is dan alle politieke geschiedenis. Napoleon is fascinerend, maar de Industriële Revolutie zou zich ook zonder zijn bijdrage aan de wereldgeschiedenis hebben voltrokken.

Zo zijn wetenschap en machines mij steeds meer gaan interesseren. Vandaar deze speciale editie van het driemaandelijkse opiniemagazine Maarten!.