Het markeert een gitzwarte bladzijde in de Amerikaanse politieke geschiedenis. Op 6 januari 2021 vochten duizenden Trump-aanhangers zich langs de politie om het Capitool in Washington D.C. binnen te dringen op het moment dat het Congres de uitslag van de presidentsverkiezingen bevestigde. De bestormers werden aangemoedigd door een speech waarin Donald Trump zijn verkiezingsnederlaag betwistte. Maarten blikt terug op deze bizarre gebeurtenis.

Een jaar na de aanslag op het Amerikaanse Capitool kampt Amerika nog altijd met diepe polarisatie. Er heerst zelfs grote verdeeldheid over wat de bestorming betekende. De rust lijkt alles behalve te zijn wedergekeerd.

Maarten: ‘Dat kun je wel zeggen. Dat komt omdat de Republikeinse Partij niet de moed heeft gehad om te zeggen dat deze aanval op de rechtsstaat nooit had mogen gebeuren. Integendeel, 70% van de Republikeinen gelooft nog steeds in de theorie van Donald Trump dat hij de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2020 heeft gewonnen. Voor de Republikeinen zijn de Democraten de grootste vijand. Erger dan de Russen. Daarmee ondermijnt de Republikeinse Partij niet alleen de Amerikaanse democratie, maar heeft die partij besloten zich tegen die democratie te keren, met verstrekkende gevolgen.’

‘Voor de Republikeinen zijn de Democraten de grootste vijand. Erger dan de Russen.’

Hoe is dat mogelijk? Vlak na de gebeurtenis beschouwden toch ook aartsconservatieve Republikeinen de gewelddadige bestorming als een ernstige aanval op het hart van de Amerikaanse democratie?

Maarten: ‘Dat klopt, maar die kritiek heeft eigenlijk nooit voet aan de grond gekregen. Natuurlijk waren ook sommige Republikeinen aanvankelijk geweldig geschrokken. Daar werden vervolgens geen lessen uit getrokken. Sterker nog, nadat de grootste schrik was weggeëbd, was er het besef dat zij Trump nodig hebben om in 2022 en in 2024 aan de macht te komen. De belangrijkste figuur in de Republikeinse Partij blijft Donald Trump. De mythe dat hij de verkiezingen helemaal niet heeft verloren, houden zij daarom maar al te graag in stand.’

Hoe zal de bestorming van het Capitool de geschiedenisboeken ingaan?

Maarten: ‘Het is een passend slotakkoord van vier jaar Trump-kermis. De Republikeinen hebben altijd op dit punt aangekoerst. Maar de polarisering is niet begonnen op 6 januari 2021; die begon al in de jaren zestig met de burgerrechtenbeweging. De witte bevolking heeft zich altijd bedreigd gevoeld. Vanuit die angst zijn de Republikeinen politiek gaan bedrijven en is de Republikeinse Partij langzaam veranderd in een extremistische groepering. Bedenk ook dat als de democratie in Amerika daadwerkelijk zou werken, de Republikeinse Partij een uitgesproken minderheidspartij zou zijn. Die partij heeft zich van minderheidspartij kunnen ontplooien tot een meerderheidspartij, omdat Amerika er een heel wonderlijk politiek stelsel op nahoudt. Daar hebben vooral de Republikeinen fantastisch gebruik van gemaakt.’

‘De polarisering begon al in de jaren zestig met de burgerrechtenbeweging.’

Zouden we met die kennis de bestorming kunnen beschouwen als een doelbewuste couppoging opgezet door de Republikeinse Partij?

Maarten: ‘Ja, dat denk ik wel. Overigens niet van de partij, maar van Trump. De Republikeinse Partij is medeschuldig. Dat het een incompetente coup is geweest, dat verbaast me ook weer niks. Godzijdank was Trump ook grotendeels incompetent. Wellicht was het allemaal nog veel erger geweest als hij een competente president was geweest. Natuurlijk maakte de Amerikaanse democratie al geen imposante indruk, maar hiermee is het failliet van die democratie toch wel onderstreept.’

Met de verkiezing van Joe Biden leek het erop dat Europa juist weer dichter tot Amerika zou komen.

Maarten: ‘Dat hebben we allemaal veel te optimistisch ingeschat. In de praktijk blijkt Biden ook door die fifty-fifty verdeling in de Senaat vleugellam te zijn. Bovendien doet Biden, net als Trump, evengoed mee aan de idiote retoriek dat China een mondiale bedreiging is. De positieve indruk van de Biden-regering is aan ernstig verval onderhevig.

Laat dit een les zijn voor Europa. Het wordt tijd dat we niet meer afhankelijk zijn van de Verenigde Staten. Dat betekent dat je ook ten aanzien van Oekraïne een standpunt moet bepalen en dat je moet weten wat je gaat doen als Amerika het om wat voor reden dan ook af laat weten. We hebben natuurlijk 75 jaar in een wereld geleefd die in allerlei opzichten door Amerika werd gedomineerd. We zullen in Europa moeten leren onze eigen boontjes te doppen.’

Vandaag wordt er ter nagedachtenis van de bestorming van het parlementsgebouw een plechtige herdenking gehouden vanuit de Statuary Hall van het Capitool. Zowel president Biden als vicepresident Kamala Harris zullen een toespraak verzorgen. Wat kunnen we hiervan verwachten?

Maarten: ‘Nou, dat is vrij voorspelbaar. Biden zal gaan zeggen dat het allemaal verschrikkelijk was en dat het niet had mogen gebeuren, maar dat hij vertrouwen heeft in de Amerikaanse democratie. En dan zijn we weer terug bij het allergrootste probleem van de Verenigde Staten, namelijk dat ze de hele godganse dag bezig zijn met zichzelf te feliciteren terwijl daar geen enkele reden voor is.’

‘Amerikanen zijn de hele godganse dag bezig met zichzelf te feliciteren, terwijl daar geen enkele reden voor is.’

Trump scheen ook een toespraak te willen houden vanuit zijn resort in Florida. Hij heeft daar toch van afgezien.

Maarten: ‘Dat verbaast me niets. Hij zou weer willen verkondigen dat de verkiezingen gestolen zijn en dat hij eigenlijk in het Witte Huis had moeten zitten. Trump heeft natuurlijk gezien hoe effectief die leugen is. Hij schijnt die kwestie nu te bespreken op 15 januari 2022 tijdens een persconferentie in Arizona.’

Hij stookt het vuurtje dus gewoon weer op?

Maarten: ‘Het is nooit uit geweest.’

Ondertussen loopt het onderzoek naar de bestorming van het Capitool. Steeds meer feiten worden bekend, relschoppers worden berecht. Komt Trump nog aan de beurt?

Maarten: ‘Trump zal met alle middelen proberen te verhinderen dat de parlementscommissie de hand legt op documenten die hem in de problemen kunnen brengen. Nu schijnt hij onlangs een rechtszaak te hebben verloren. Toch moet je daar niet te veel van verwachten. Het zal allemaal niets opleveren. Naar verwachting weet de Republikeinse Partij de boel toch wel te saboteren en uit te stellen via dat idioot gecompliceerde juridische systeem. Het zal allemaal nog jaren gaan duren of het gaat helemaal nooit gebeuren. Maak je dus geen illusies.

Ik ben zeer somber gestemd over de toekomst van de Verenigde Staten. De huidige administratie gaat daar geen verandering in brengen. De problemen zitten diepgeworteld in het Amerikaanse politieke systeem. Het is nog maar de vraag of die überhaupt ooit worden opgelost. Waar het allemaal mee samenhangt is dat het hele Amerikaanse politieke bestel op vrijwel alle denkbare niveaus zo corrupt en ondemocratisch is georganiseerd dat conservatieven eigenlijk vanzelf de meerderheid krijgen terwijl ze die niet hebben. Dat kan gerealiseerd worden door het electorale college, de idiote samenstelling van de Senaat, door gerrymandering waarbij de kiesdistricten opnieuw worden ingedeeld, door toegang tot de stembus te beperken, wat in de praktijk vooral Democratische stemmen kost, of door de manier waarop het Hooggerechtshof wordt benoemd. Momenteel wordt het Hooggerechtshof gedomineerd door conservatieve rechters waarvan Trump er drie heeft aangesteld.

In feite representeert geen van de leidende instituten de meerderheid van de bevolking, maar wel de minderheid, de blanke minderheid. De Republikeinse Partij voelt zich gesteund door een groot deel van het justitiële apparaat. Alles wijst erop dat de Republikeinse Partij niet van plan is de macht weer los te laten als die eenmaal veroverd is. Zij zullen alles in het werk stellen om de uitslag van volgende verkiezingen naar hun hand te zetten.

Kortom, de Amerikaanse politiek ziet er echt dramatisch slecht uit. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat de problemen de komende decennia zullen worden aangepakt. De kans op een conflict met alle escalatiemogelijkheden van dien acht ik groter, dan de kans dat de Amerikanen het eindelijk weten op te lossen.’