Journalist en schrijver Jeroen Siebelink vertelt in Onder de beesten het verhaal van criminoloog en dierenactivist Roel Binnendijk, die zich gedurende drie jaar onder stalmedewerkers, veetransporteurs en slachthuispersoneel mengde. Uiteindelijk moest Binnendijk zijn undercoverwerk om fysieke redenen stoppen, maar de gruwelijke beelden die hij maakte bereikten de media. Zo maakte hij Nederland bewust van de schrijnende leefomstandigheden van varkens, eenden en koeien in Nederland. ‘De bio-industrie is een grote bende’, zo vat Siebelink het samen.

Wanneer besloot u over de veehouderij te schrijven?

Siebelink: ‘Ik houd me nu bijna een kwart eeuw bezig met dierenrechten. Als journalist stelde ik aanvankelijk vooral vragen over de herkomst van ons eten. Zo kwam het dat ik in 2003 voor Intermediair schreef over de opkomst van de Partij voor de Dieren. Ik had niets met politiek, maar een partij die brak met alle ingesleten, Haagse gewoontes en zich inzette voor een andere soort fascineerde mij.

We verdragen geen dierenmishandeling, maar we werken er allemaal aan mee

Een klokkenluider van het Ministerie van Landbouw vertelde me over de wantoestanden onder de handhavers van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Het kwam erop neer dat veehouders en transporteurs met dieren doen wat ze willen. Dit stuk in Vrij Nederland zorgde voor opschudding in de Tweede Kamer, maar leidde niet tot verbetering. Toen wist ik dat ik mijn werk in het teken wilde stellen van het grootste onrecht in de wereldgeschiedenis – als het om aantallen gaat én de diepte van het lijden. Van een gewone journalist ontwikkelde ik me steeds meer tot een activistisch journalist. Ik beken kleur en bestrijd het systeem.’

Hoe is Binnendijk als undercoveractivist in de bio-industrie beland?

De activistische groep Animal Rights zag in Binnendijk, nadat er in België beelden van een undercoveroperatie in een slachthuis naar buiten waren gekomen, de perfecte kandidaat voor infiltratie in de Nederlandse veehouderij. Dat vond hij zelf ook: hij was wit, viel niet op en was niet te vinden op het internet. Bijna niemand durft zoiets aan – je weet niet in welke hel je terechtkomt. Maar hij hoefde er maar één nacht over te slapen. Iemand moest het doen en dat was hij.

Tijdens zijn undercoverwerk ontdekte Binnendijk dat er veel mis is binnen de intensieve veehouderij. Hij moest bij varkens onverdoofd staartjes afsnijden en tanden slijpen; handelingen waarvoor je bevoegd moet zijn. Ook werd hem opgedragen levende eenden in kratten te gooien en varkens, koeien en kalfjes op te jagen met een elektrische veeprikker. Koeien bij bewustzijn moest hij aan rails hangen, waarna ze in stukken werden gesneden. Binnendijk liep zware verwondingen op en kwam terecht tussen de slachtkettingen. Het was op de werkvloer van dat slachthuis een grote puinhoop.’

Eenden worden met z’n zessen tegelijk in kratten gestouwd, die boven op elkaar worden gestapeld. Bron: Animal Rights.

Onder de beesten is literaire non-fictie, maar het leest bijna als een roman. Waarom koos u voor dit genre?

‘Mensen willen niet lezen over dierenleed. In Hollywood snappen ze dat goed; zodra een personage een hond schopt, zappen mensen weg. We verdragen geen dierenmishandeling, maar we werken er allemaal aan mee – en dat willen we niet weten. Ik besloot de misdaad waaraan we schuldig zijn op een andere manier te tonen: door in het hoofd te kruipen van de infiltrant. Meer dan om de verschrikkelijke momenten waar Binnendijk voor komt te staan, gaat het om wat het met hém doet. Waarom doet hij wat hij doet? Hij beleeft een verschrikkelijk avontuur, het is true crime, en ik denk dat lezers dit wel willen lezen. Overigens romantiseerde ik niets; je leest niets dan de feiten.

We willen niet zien dat de sector misdadig is

Hier komt bij dat lezers makkelijker met mensen meeleven dan met dieren. Binnendijk plaatste zich als mensslaaf tussen de dierslaven; ook de medewerkers zijn slachtoffer van het systeem. Het zijn vaak arbeidsmigranten die weinig keuze hebben. Het werk bracht Binnendijk zowel mentale als fysieke schade toe. Hij raakte vervreemd van zijn vriendin en sloeg thuis bijna zijn hond. Hij sliep nauwelijks en had nachtmerries over het slachthuis. Dit raakt lezers meer dan het verhaal van een varken wiens krulstaart wordt afgebrand. Toch spelen ook verschillende, individuele dieren die Binnendijk ontmoette een cruciale rol.’

In hoeverre heeft uw boek iets kunnen veranderen?

‘Na publicatie van het boek gaven we lezingen in het land. Het verhaal riep heftige reacties op; mensen in het publiek luisterden met tranen in de ogen. In recensies las ik dat mensen door dit boek zijn gestopt met vlees en zuivel eten en het boek doorgaven aan anderen. Daar word ik blij van. Maar ook de Tweede Kamer boog zich over de misstanden. Niet alleen de PvdD, maar ook de PVV, SP en PvdA eisten dat het betreffende slachthuis de deuren sloot. Het bedrijf ging er bijna aan failliet, maar helaas net niet.

De Minister van Landbouw stak onlangs een stokje voor maatregelen om dierenwelzijn te verbeteren. Ik snap daar niets van. Toen ik met ambtenaren van het ministerie sprak, waren ze allemaal zeer te spreken over het boek. Maar als er een minister of secretaris-generaal zit met banden met de sector, komt er niets van verandering terecht. Nederland leeft in het verleden. Ooit gaven we agrarisch de toon aan, maar die tijd is voorbij. We zijn het meest achterlijke vlees- en zuivellandje van Europa. Toch put de dierenrechtenbeweging hoop uit het moedige pionierswerk van Binnendijk. Het stemt optimistisch.’

Varkens worden regelmatig met stroomwapens en prikstokken opgejaagd. Bron: Varkens in Nood.

De veesector was er zeker niet blij mee?

‘Als er misstanden in de bio-industrie naar buiten komen, is de reactie altijd hetzelfde: de beelden zijn oud; ze komen uit het buitenland; zo gaat dat niet in Nederland. Maar nu staan de feiten op beeld én zwart op wit. De sector kan de misstanden niet meer ontkennen. Toch blijven het ministerie, de landbouwmedia en boerenpartijen bizar stil.

Nederland is het meest achterlijke vlees- en zuivellandje van Europa

Aan het einde van het boek wordt Binnendijk zelf aangeklaagd voor dierenmishandeling omdat hij volgens de wet “zonder redelijk doel dieren had gepijnigd en hun gezondheid of welzijn had benadeeld”. Hij had geen keus: om niet op te vallen moest hij wel meedoen. De procedure loopt nog, maar ik verwacht niet dat het OM hem schuldig bevindt. Hij had het er heel moeilijk mee en vroeg of ik nog met hem samen wilde werken. Ik zag er juist meteen de publiciteitswaarde van in. Áls het OM hem vervolgt, zou dat betekenen dat ze de misstanden erkennen en kunnen ze gelijk de hele veehouderij opdoeken: Binnendijk deed precies wat de sector van hem verwachtte.’

Heeft Binnendijks verhaal uw kijk op de veehouderij veranderd?

‘Aan de ene kant stemden zijn ervaringen me somber, omdat het dierenrechtenactivisten zo ontzettend veel moeite kost om dingen te veranderen. Als er een misstand naar buiten komt, spreekt iedereen, ook de politiek, er schande van. Maar vervolgens willen we niet zien dat de sector een misdaad op zichzelf is. Het verschilt niet veel met de maffia: slachthuismedewerkers worden bedreigd als ze iets naar buiten willen brengen over hun werkomstandigheden. Veeboeren brengen net zo gemakkelijk drugslaboratoria onder in hun loodsen. Niemand heeft baat bij de heersende cultuur van dieren eten, maar het is genormaliseerd, gesystematiseerd.

Toch kraakt het systeem. Daar ben ik me door de undercoveroperatie nog eens diep bewust van geworden. De bio-industrie is geen geoliede machine; het is één grote bende die vroeg of laat in elkaar stort. Dat idee, de wetenschap dat radiale dierenactivisten aan de poorten blijven rammelen, zegt mij dat we hier spoedig op gaan terugkijken als verleden tijd.’

Veel koeien overleven het executieproces en zijn nog bij bewustzijn tijdens de slacht. Bron: Varkens in Nood.

Onder de beesten. Undercover in de bio-industrie

Jeroen Siebelink en Roel Binnendijk

320 p. Uitgeverij Spectrum