Na een onderhandelingsmarathon van 25 uur vieren PVV, VVD, NSC en BBB hun akkoord over de voorjaarsnota als een politieke triomf. Maarten is minder onder de indruk en ziet vooral veel politiek theater. ‘In Den Haag geldt: als je het maar overtuigend genoeg brengt, klinkt zelfs een sigaar uit eigen doos als een cadeautje.’

Gepubliceerd op 16 april 2025

Maarten: ‘Volgens Geert Wilders was het allemaal nog reuzespannend. NSC zou zelfs vanochtend nog overwogen hebben om de stekker eruit te trekken. Maar eerlijk gezegd had ik niets anders verwacht dan dat de coalitiepartijen een akkoord zouden bereiken over de voorjaarsnota. Met name BBB en NSC hebben er weinig bij te winnen om het kabinet op te blazen. Bij nieuwe verkiezingen blijft er van die partijen niets over.

Dat het allemaal zo lang duurde voordat er een akkoord lag, zegt wel iets over het broze onderlinge vertrouwen binnen de coalitie en over de beperkte financiële speelruimte. Maar het kabinet-Schoof voelde ongetwijfeld de druk. Want na negen maanden regeren heeft het – afgezien van politieke onkunde en onderling geruzie – nog bar weinig voor elkaar gekregen.’

Borstklopperij

‘En dus stond er een zichtbaar afgepeigerde Wilders voor de camera, die wel deed alsof hij net een heroïsche veldslag had gewonnen. Hij maakte er een opgewekt perspraatje van. Met zichtbare trots vertelde hij dat de sociale huren twee jaar worden bevroren en dat de huurtoeslag omhooggaat. Kleine kanttekening: dat besluit kon al rekenen op een Kamermeerderheid en stond al op de planning. Dat detail paste vermoedelijk niet in zijn overwinningsnarratief over behaalde politieke successen.

Zoals gebruikelijk benadrukten alle coalitiepartijen wat ze uit het vuur hadden gesleept – het liefst verpakt als historische overwinningen en begeleid door fanfaremuziek. NSC wees tevreden op extra geld voor gemeenten en arbeidsongeschikten, en een hoger minimumloon voor jongeren om de “bestaanszekerheid” te garanderen. De VVD zwaaide met 1,1 miljard voor defensie en extra geld voor kinderopvang. En BBB hield de boeren en de energierekening in het vizier. Wat we in dit mediatoneelstukje bovenal zien is klassieke politieke retoriek. In Den Haag geldt nog altijd: als je het maar overtuigend genoeg brengt, klinkt zelfs een sigaar uit eigen doos als een cadeautje.’

Uitgestelde dossiers

‘In feite was de uitkomst nauwelijks verrassend. Het enige wat opviel, was een verschuiving in toon. Waar eerder asiel en migratie het debat domineerden, is de focus nu verlegd naar veiligheidsproblemen. Opmerkelijk, want juist op dat terrein is Wilders zwak, aangezien hij zich meermaals bewonderend heeft uitgelaten over figuren als Trump en Poetin – geen lichtende voorbeelden van stabiliteit of rechtsstatelijkheid.

Tegelijkertijd zijn de gevoelige dossiers gewoon doorgeschoven. Over asiel lijkt nog niets te zijn beslist. Stikstof, klimaat, de overvolle gevangenissen – het zijn allemaal onderwerpen die blijven liggen. Mogelijk tot de volgende confrontatie in augustus, bij de nieuwe begroting.

Wat me wel verraste is dat er extra geld wordt uitgetrokken voor de Nedersaksenlijn. Dat lijkt me geen verstandige keuze. Kijk naar ons verleden met de hogesnelheidslijn: een symbool van bestuurlijk falen. Het was oorspronkelijk bedoeld als moderne verbinding tussen Amsterdam, Rotterdam, Antwerpen en Brussel, met treinen die 300 kilometer per uur zouden rijden. In werkelijkheid wordt er op een aanzienlijk deel van het traject niet harder gereden dan 80 kilometer per uur. De topsnelheid wordt zelden gehaald en de reistijdwinst is minimaal, terwijl de aanlegkosten opliepen tot zo’n 7 miljard euro. Dan weet je dus hoe zoiets kan aflopen.’

Vergeten schatkist?

‘Waar het geld voor de kabinetsplannen allemaal precies vandaan moet komen, is vooralsnog onduidelijk. Ik heb begrepen dat de BTW-verhoging op cultuur nu wordt teruggedraaid. In de Tweede Kamer klonk al felle kritiek op de vage plannen van minister Eppo Bruins om de publieke omroep te hervormen. De opheffing van de NTR vond men onacceptabel. En terecht: dat is een van de weinige onderdelen die redelijk functioneert. Of we ooit nog een serieus, concreet en werkbaar plan krijgen over die hele hervorming, betwijfel ik ten zeerste.

Waar de klappen nu gaan vallen? Ik heb werkelijk geen idee. Op het klimaat kun je niet zomaar bezuinigen – veel van die uitgaven zijn wettelijk vastgelegd. Misschien hebben ze achterin de tuin nog een vergeten schatkist opgegraven.

Morgen buigt de ministerraad zich over de voorjaarsnota, die uiterlijk 1 mei in Brussel moet liggen. Ook dat is allemaal niet zo spannend. Ik voorzie daar geen problemen, want de goedkeuring is in feite symbolisch. Tegen de tijd dat de ministerraad er officieel mee instemt, is de inhoud doorgaans al volledig besproken.

Kortom, het is allemaal weinig opwindend. Maar als je 25 uur aan een stuk hebt zitten vergaderen, dan moet je het zelf een beetje spannend maken. Al is het maar voor de camera.’

Volg Maartens kritische gedachtegang ook via zijn eigen tijdschrift: Maarten!. Bestel een losse editie of word abonnee