Cijfers leiden, verleiden en misleiden, stelt econometrist en De Correspondent-journalist Sanne Blauw. Met haar boek Het bestverkochte boek ooit (met deze titel) wil ze cijfers weer op hun plek zetten. ‘Niet op een voetstuk, niet bij het vuilnis, maar waar ze horen: naast woorden.’

Hoe bent u sceptisch over cijfers geworden?
‘In 2012 deed ik promotieonderzoek naar geluk in Bolivia. Daar interviewde ik inwoners van het land door onder andere te vragen hoe gelukkig ze waren op een schaal van één tot tien. Die gegevens verzamelde ik in een spreadsheet. Maar toen ik met inwoonster Juanita sprak, vertelde ze me naast die cijfers nog zoveel complexe dingen die ik niet kwijt kon in mijn spreadsheet. Wat ze vertelde telde allemaal wel, maar ik kon het niet tellen. Dat zette me aan het denken over de beperkingen van cijfers en over welke rol de onderzoeker speelt bij de totstandkoming van zulke cijfers. Sindsdien ben ik veel over cijfers gaan lezen en naarmate ik daar meer over leerde, dacht ik: wat gek dat we cijfers zo’n grote rol toedienen.’
 
Wat viel u op aan de manier waarop cijfers gebruikt worden?
‘Ik ben me heel erg gaan storen aan het slordig gebruik van cijfers. Zo kan iedereen tegenwoordig een peiling doen. Als je er op Twitter een poll uitgooit waar tweehonderd mensen op reageren, heb je al een peiling. Maar dat wil niet zeggen dat de uitkomst betrouwbaar is. Hetzelfde geldt voor de vele losse studies die in de media verspreid worden. Als de cijfers van een onderzoek aantonen dat eten na negen uur ’s avonds de kans op kanker vergroot, dan blijft dat slechts het resultaat van één studie. Misschien zijn er wel tientallen andere vergelijkbare studies geweest die een ander resultaat hadden, maar die worden in het nieuws niet gemeld. Op die manier kunnen cijfers verkeerde beelden de wereld in helpen.’

In welk geval kan dat zelfs levensgevaarlijk zijn?
‘Dat is het geval bij gezondheidsonderzoek. Bij kwesties als roken en longkanker zijn veel experimenten ethisch onverantwoord. Een wetenschapper kan niet één groep tien jaar lang twintig sigaretten per dag laten roken en de andere groep niet, om zo te ontdekken of er een oorzakelijk verband bestaat tussen roken en longkanker. Daarom wordt het op alternatieve manieren onderzocht: er wordt bijvoorbeeld celonderzoek gedaan of er wordt met dieren geëxperimenteerd. En al die onderzoeken bij elkaar hebben intussen duidelijk gemaakt dat roken tot longkanker leidt. Het blijft in de wetenschap alleen moeilijk om zo’n oorzakelijk verband hard te maken. Die twijfel is goed bij losse studies die van alles beweren, maar bij gedegen onderzoek kan dat gevaarlijk zijn. Zo heeft de tabaksindustrie decennia geleden honderden miljoenen uitgegeven om verwarring te zaaien over de conclusies van het wetenschappelijk onderzoek naar roken.’