Kunst met Sis: Bakker, een eeuwenoud beroep

DOOR SIS VAN ROSSEM

Al jaren verblijven we in hetzelfde hotel in Rome, vlakbij de Porta Maggiore. Natuurlijk wisten we dat het vreemde gebouw aan de achterkant niets met de poort te maken heeft, maar een grafmonument uit 30 voor Christus is, van de Romeinse bakker Eurysaces en zijn vrouw Antistia. Maar wat een verrassing was het toen Coen me in november een foto liet zien die hij net gemaakt had van een detail op dat monument. Als een strip wordt het hele proces van brood bakken weergegeven:

 

Je ziet Eurysaces met zijn slaven aan het werk. Een inscriptie vermeld zijn afkomst; hij was zelf een vrijgemaakte slaaf. Als ze genoeg geld gespaard hadden, konden ze zichzelf vrijkopen en een eigen bedrijfje beginnen. Slaven waren bij de Romeinen een hele gewone zaak. Je hoefde niet eens rijk te zijn om slaven te hebben. Door de expansiedrift van de machthebbers werden er veel krijgsgevangenen gemaakt en die werden op markten als slaaf verkocht.

Ook bij de Romeinen is brood heel belangrijk en meer dan alleen voedsel. Ze hadden het niet voor niets over brood en spelen. Op die manier hou je het volk koest.

Nu een flinke stap in de tijd naar een zeventiende-eeuws schilderij waarop een bakker te zien is die op zijn hoorn blaast. Wij leerden vroeger een liedje, dat als volgt ging:

De bakker van de hoek,
Die heeft vannacht geblazen,
De vellen van zijn broek
Die hangen voor de glazen
Als een boekweiten koek.

Als kind leer je zo’n versje uit je hoofd en je vraagt je absoluut niet af wat dat ‘geblazen’ is, evenals de ‘vellen’ of ‘boekweiten’ koek. Op bijna alle zeventiende-eeuwse schilderijen met een bakker wordt hij blazend op zijn hoorn afgebeeld.  Maar waarom blies die bakker op een hoorn?

 

 

Dat zit zo: in de zeventiende eeuw bestonden er natuurlijk nog geen machines, dus de bakker moest zijn oven aanmaken en dat ging met hout en turf. Terwijl de oven warm werd, maakte hij het deeg en kon het rijzen, maar het was natuurlijk niet van te voren aan te geven hoe lang het proces zou gaan duren. Dat was afhankelijk van de nodige factoren. Om de klanten niet voor niks te laten komen blies de bakker als zijn brood en andere spullen klaar waren op een hoorn als teken dat zijn winkel open was. Deze horens waren gemaakt van de horens van runderen.

Maar wat verkocht een bakker in de zeventiende eeuw nou zoal? Krakelingen waren heel gewoon, ik denk zowel zoete als zoute krakelingen. Die hangende stok met uitsteeksels waar de krakelingen aan hangen zie je op veel schilderijen. Dan verkocht hij natuurlijk diverse broodjes, waaronder kadetjes. Verder liggen er op tafel twee grote broden, het lijkt me vrij donker brood.

Op dit schilderij zie je in de rietenmand diverse broodjes en een “vrijer”, meestal van speculaas in de vorm van een pop en gebakken in een speculaasvorm. Een dergelijke vrijer gaf een jongeman aan een meisje dat hij wel zag zitten. De volgende ochtend werd hij bij haar thuis op de koffie gevraagd. Als het hoofd van de pop gegeten was, betekende dat ‘ja’ en als de benen eraf waren, betekende dat ‘nee’. Wat een leuke tradities!
Weer een sprong in de tijd. Toen ik nog een kind was, werd ik door mijn moeder naar de bakker gestuurd voor een half “regerings” en een half bruin. Dat regeringsbrood werd op voorschrift van de overheid gemaakt van inlandse tarwesoorten. Maarten en ik waren dol op de kapjes, dus we maakten een eerlijke verdeling wie wanneer dat kapje kreeg. Oh heerlijk, soms was het brood nog warm en dan met roomboter!Job Adriaenszoon Berckheyde
Haarlem 1630-1693
De bakker 1681
Museum der Brotkultur Ulm

 

Al jaren verblijven we in hetzelfde hotel in Rome, vlakbij de Porta Maggiore. Natuurlijk wisten we dat het vreemde gebouw aan de achterkant niets met de poort te maken heeft, maar een grafmonument uit 30 voor Christus is, van de Romeinse bakker Eurysaces en zijn vrouw Antistia. Maar wat een verrassing was het toen Coen me in november een foto liet zien die hij net gemaakt had van een detail op dat monument. Als een strip wordt het hele proces van brood bakken weergegeven:

 

Welkom bij Maarten!

Maak eenmalig een gratis account aan en krijg toegang tot al onze artikelen. Lees gratis op onze site en ontvang elke twee weken nieuws, diepgravende artikelen, interviews, evenementen en acties van Maarten! in uw mailbox.

InloggenRegistreren

Reacties

Geef een reactie

Gerelateerde artikelen

Maarten over Hier zijn de Van Rossems: ‘De draaidagen zijn voor ons een extra reünie’

Kunst met Sis: De droom van Ursula

Het leven is geen dansfeest

Welkom bij Maarten!

Maarten van Rossem is 's lands bekendste historicus en Amerikadeskundige. Hij is een veelgevraagd commentator op radio en tv en heeft een eigen blad: Maarten!. Verwacht diepgravende interviews, scherpe analyses en verrassende opinies.

Maak nu gratis kennis met onze journalistiek. In dit dossier hebben wij de mooiste verhalen uit ruim tien jaar Maarten! gebundeld. Lees bijvoorbeeld waarom Baudet gelijk heeft als hij zegt Fortuyns erfgenaam te zijn, wat Maarten van het Nederlandse onderwijs vindt en hoe Amerika het IS-monster gecreëerd heeft.

Wilt u de beste verhalen uit Maarten! in uw mailbox ontvangen? Meld u dan aan voor onze gratis nieuwsbrief.