Na weken van campagne en debat verschuift de politieke strijd nu naar de formatietafel. Maarten van Rossem analyseert de verkiezingsuitslag, het vertrek van Frans Timmermans en de eerste contouren van een nieuw kabinet.

Gepubliceerd op 31 oktober 2025.

Bestel losse nummers van Maarten! of word abonnee

Maarten: ‘Het is geen politieke aardverschuiving geworden, maar wel een uitslag die verrast. D66 herwint haar positie als een van de grote spelers in de Tweede Kamer. Of de partij van Rob Jetten echt de grootste van Nederland wordt, weten we volgende week pas zeker, als de briefstemmen uit het buitenland zijn meegeteld.

Maar het algemene beeld tekent zich nu al af. Een aanzienlijk deel van de kiezers heeft gekozen voor een stabiel politiek midden. Dat blijkt ook uit de substantiële winst van het CDA. De PVV – nog altijd hoog in de peilingen – verliest fors. De opmars van Geert Wilders lijkt gestuit. De uitslag laat zich niet anders interpreteren dan als een afwijzing van een prominente rol voor de PVV.’

Boevenbende

‘Toch houdt de rechtse mode nog even aan. Diverse partijen gaven op voorhand al aan niet met Wilders te willen regeren. Dat heeft er ongetwijfeld aan bijgedragen dat een deel van zijn achterban is afgegleden naar JA21 en Forum voor Democratie, partijen die deze verkiezingen opvallend goed scoorden.

Joost Eerdmans presenteert zich weliswaar als een keurige politicus, waardoor je misschien denkt dat hij niet zo erg is. Maar zijn gedachtegoed wijkt nauwelijks af van dat van Wilders. JA21 behoort tot dezelfde boevenbende.

En wie denkt dat Forum voor Democratie er beter aan toe is sinds Thierry Baudet zogenaamd een stap terugdeed, vergist zich. Zijn fantasieën over een terugkeer naar de gulden en een Nexit bepalen nog altijd de koers van deze club verongelijkte halvegaren, die elke greep op de realiteit hebben verloren.’

Vertrek van Timmermans

‘GroenLinks-PvdA ontving in Amsterdam veruit de meeste stemmen, maar landelijk viel het resultaat flink tegen. De peilingen voorspelden nog een mooie zetelwinst, maar daar bleek dus niet veel van te kloppen.

Laat ik zeggen dat ik de uitkomst licht teleurstellend vind, maar er niet te zwaar aan til. Ik kan prima leven met de spectaculaire overwinning van D66.

Dat Frans Timmermans na deze nederlaag zijn conclusies trekt, daar heb ik wel begrip voor. Het is pijnlijk als je partij slecht scoort, zeker na de hooggespannen verwachtingen. Daarbij moet wel worden gezegd dat de media van meet af aan graag hebben bijgedragen aan de beeldvorming dat Timmermans het niet goed deed. Dat hielp natuurlijk niet. Ook het gerommel binnen zijn eigen partij over de fusie met GroenLinks heeft de campagne geen goed gedaan. Uiteindelijk hebben ze vooral stemmen verloren aan D66.

Dat Timmermans zijn conclusies trekt, daar heb ik wel begrip voor

Of ik het heel jammer vind dat Timmermans ermee stopt? Niet echt. Hij lijkt me een aardige man, met een indrukwekkende staat van dienst in Europa, maar de verkiezingen die hij leidde verliepen moeizaam. Misschien had hij al eerder het stokje moeten overdragen aan Jesse Klaver. Maar of dat veel aan de dynamiek had veranderd, betwijfel ik. Het ligt voor de hand dat Klaver het nu alsnog gaat doen; hij heeft tenslotte eerder een stap teruggedaan om Timmermans de ruimte te geven. Maandag beslist de partij daarover.’

Positief geluid

‘De frisse, optimistische stijl van de goedlachse Jetten sloeg duidelijk wél aan bij de kiezer. Hij wist een positief geluid te laten horen, iets wat in de Nederlandse politiek al een tijdje ontbrak. Hij zou met TikTok-filmpjes en zijn deelname aan De slimste mens zijn zichtbaarheid bij het jonge kiezer hebben vergroot. Daarnaast wist hij behendig een stukje naar rechts op te schuiven om voormalige VVD-stemmers aan zich te binden die het met Dilan Yeşilgöz niet meer zagen zitten. Heel slim.

Ik had persoonlijk wat minder met die plotselinge liefde voor de Nederlandse vlag in de campagne. D66 leek daarmee de vlag terug te willen claimen van radicaal rechts – het symbool moest weer van alle Nederlanders zijn. Van mij mag het. Liever bij D66 dan bij de PVV of andere nationalistisch georiënteerde partijen. Dus ik vind het verder best.

Nu blijft D66 wel een raar jojo-partijtje, dat in het verleden vaker golven van succes heeft gekend die tamelijk vrijblijvend bleken. Zodra er eindelijk een kabinet is gevormd en het allemaal weer niet opschiet, zou het zomaar kunnen dat D66 opnieuw de kleine middenpartij wordt die ze altijd al was. Ik vrees dat het succes niet van lange duur zal zijn, al moeten we dat natuurlijk allemaal nog afwachten.’

Formatiepuzzel

‘Nu is de vraag natuurlijk wie zich werkelijk de winnaar van de verkiezingen mag noemen en het formatieproces mag gaan leiden. Als dat D66 wordt en ze ervoor kiezen om met CDA, VVD en JA21 in een kabinet te stappen, dan zijn ze hartstikke gek. Ik kan je beloven dat dat niet lang goed zal gaan.

Het CDA is in dit geheel de verbindende partij, met een cruciale rol. Henri Bontenbal heeft zijn partij weer enig aanzien gegeven, en dat maakt hem onmisbaar aan de onderhandelingstafel. Maar in een formatieproces over links blijft helaas ook de VVD een beslissende factor. Het is moeilijk te verteren dat die partij, na jaren van bestuurlijk broddelwerk, geen enorme knal voor zijn kop heeft gekregen. Het narratief dat links de schuld draagt en rechts alleen maar dwarszit, wordt kennelijk nog steeds goed gegeten. Dat neemt niet weg dat Yeşilgöz zich heeft ontpopt tot een van de grootste politieke blunderaars van de afgelopen twintig jaar. Het zou aardig zijn als ze eindelijk eens opkrast, maar gezien het geringe zetelverlies zitten we nog wel even met haar opgescheept.

Het CDA is in dit geheel de verbindende partij, met een cruciale rol

Of Wilders nog gaat regeren, dat lijkt me onwaarschijnlijk. De PVV is een eenmanspartij; vrijwel niemand wil nog met hem een coalitie vormen. Bovendien leek Wilders op de verkiezingsavond tamelijk tevreden met de gedachte weer oppositie te gaan voeren. Daar kan hij zijn bekende kletskoek verkopen zonder ooit iets op te hoeven lossen.

Laten we hopen dat er snel een solide centrumkabinet op het bordes staat dat rust en stabiliteit brengt en Nederland eindelijk weer vooruithelpt.’