Maarten heeft zijn hele leven de ambitie gekoesterd boekhandelaar of hoofdredacteur van een tijdschrift te worden. Op een zeker moment had hij zich er al bij neergelegd dat het er niet meer van zou komen. ‘De boekhandel ligt waarschijnlijk blijvend buiten mijn bereik, maar door een zonderlinge samenloop van omstandigheden – die ik zelf nog niet volledig heb ontrafeld – ben ik, helemaal aan het eind van mijn werkende leven, toch hoofdredacteur geworden van een tijdschrift.’

Maarten: ‘Jaren geleden werd ik opgebeld door Frans Smits, de voormalige hoofdredacteur van Historisch Nieuwsblad, die in 2018 overleed. Hij is de uitvinder van het blad Maarten!. Als hij er niet was geweest, dan had ik veel dingen misschien niet gedaan. Was ik bereid, vroeg hij, voor een paar maanden te fungeren als invalcolumnist van het Historisch Nieuwsblad? Zijn vaste columnist was plotseling gestopt en nu was hij op zoek naar een nieuwe, maar die had hij nog niet gevonden. Zo begon ik als inval-columnist. Dat duurde een jaar of tien. Pas na een jaar of twee begon ik te begrijpen dat Frans een geniaal plan had uitgevoerd. Ik was feitelijk op proef aangenomen als columnist. De strategie van Frans, keurig van tevoren uitgedokterd, stelde hem in staat mij na korte tijd te ontslaan, als ik niet beviel, omdat hij dan zogenaamd de ware columnist zou hebben gevonden.

Zo werd ik in de zomer van 2008 gasthoofdredacteur van Historisch Nieuwsblad. In diverse vergaderingen met Frans werd een fraai nummer samengesteld, waarover ik zeer tevreden was. Op het laatst denkbare moment zei Frans: “Ik heb nog een dingetje.” Hij bleek dat prachtige zomernummer te willen verkopen als een satire op de LINDA en JAN, met mijn sombere gezicht op de omslag. Daar was ik niet gelukkig mee, maar de redactie vond deze charade een geweldig idee.

Ze kregen gelijk, het werd een onverwacht succes. Van dat eerste nummer werden verrassend genoeg bijna 50.000 exemplaren verkocht. De uitgever wilde daarom wel verder met een eigen blad: Maarten!. Frans had altijd gelijk bij dit soort gelegenheden. In de volgende jaren was Frans mijn mede-hoofdredacteur van Maarten!. Hij had daarbij een scherpe neus voor wat de typische lezer van Maarten! graag zou willen lezen. Dat was maar goed ook, want ik had weliswaar ook hele leuke ideeën, maar die waren niet altijd even praktisch.

Het was overigens nooit mijn wens de baas te spelen over een team van gewillige redacteuren. Integendeel, het hoofdredacteurschap zou mij in staat moeten stellen zelf het hele tijdschrift vol te schrijven. Mijn ware verlangen was een eenmanstijdschrift, in de geest van I.F. Stone’s Weekly, maar dan liefst nog wat zonderlinger en zeker niet louter aan politiek gewijd. In gebonden toestand zouden de afleveringen van mijn tijdschrift dan een encyclopedie van alle bruikbare en onbruikbare kennis moeten vormen.

Mijn ware verlangen was een eenmanstijdschrift, in de geest van I.F. Stone’s Weekly

Het tijdschrift richt zich op allerlei actualiteiten van politieke, economische, technologische en zelfs culturele aard – zowel op nationaal als internationaal gebied. Gezien de eerste editie van Maarten! verscheen in 2008, was het niet alleen onvermijdelijk dat ik in dit buitengewone verkiezingsjaar een stuk zou publiceren over de Amerikaanse presidentsverkiezingen, maar ook noodzakelijk. Mijn volkomen toevallig ontstane interesse in die verkiezingen heeft mijn ontwikkeling als historicus beslissend bepaald. Vond ik ze aanvankelijk een fascinerend spektakel, de laatste jaren ben ik daar anders over gaan denken. De wijze waarop de verkiezingen in de Verenigde Staten – die overigens nooit erg vriendelijk verliepen – zich hebben ontwikkeld is een gevaar voor de democratie.

Daarnaast staat er in dat eerste nummer een stuk ver het alledaagse leven in de jaren vijftig, zoals ik mij dat zelf herinner. Het is nostalgischer geworden dan ik mij had voorgenomen. Toch blijf ik van mening dat historici, ook wanneer zij het wereldgebeuren beschrijven, tegelijkertijd het dagelijkse leven aandacht moeten geven. De kern van mijn redactionele bemoeienissen is het dossier over de opkomst van het populisme in de afgelopen decennia en de manifestaties daarvan in de Nederlandse politiek. Het pleit bepaald niet voor mijn inzicht in de Nederlandse samenleving dat de plotselinge explosie van het populistische sentiment mij volkomen verraste, en dat ik niet goed begreep waarom Fortuyn zo succesvol was.

Het is waar dat in de paarse jaren een levendige oppositie ontbrak, en dat er een zekere ontevredenheid bestond over delen van de publieke sector. Maar over de hele linie waren de jaren negentig juist een tijd van onverwachte en onstuimige groei, die Nederland tot een van de succesvolste landen van de Europese Unie maakte.

Bovendien had Paars II met wetgeving een eind gemaakt aan de toestroom van asielzoekers. Vervolgens had ik niet verwacht dat de destabilisering van de Nederlandse politiek door de Kale Verlosser nog jaren zou aanhouden. Alle reden om eens te kijken of deze raadsels door middel van historische analyse kunnen worden verklaard.

Niet alleen in deze stukken over het populisme, maar ook in mijn eigen bijdrage over de Amerikaanse verkiezingen, bleek de relatie tussen de kiezers en de democratie – zo men wil de relatie tussen ‘het volk’ en de politiek – centraal te staan. Ik ben mij in toenemende mate gaan afvragen of de parlementaire democratie bestand zal blijken tegen de onbestendige sentimenten van de massa der zwevende kiezers. Deze lijken bepaald te worden door een eeuwig opgewonden mediacultuur, die van hype naar hype snelt. Wacht ons na de parlementaire democratie wellicht de plebiscitaire tirannie van nog meer door de media gezalfde verlossers?’

Maak nu voordelig kennis met Maarten! en word abonnee of bestel een losse editie